Per 1 september 2016 treedt de Wet bescherming erfgenamen tegen schulden (hierna: de Wet) in werking. Met de Wet wordt beoogd te voorkomen dat erfgenamen onbewust een nalatenschap zuiver aanvaarden, en erfgenamen beter te beschermen tegen onverwachte schulden van een nalatenschap.
Een erfgenaam die een nalatenschap zuiver aanvaardt, loopt met zijn gehele vermogen risico voor schulden van de nalatenschap. Zuivere aanvaarding gebeurt veelal onbewust, doordat een erfgenaam zich ‘als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam gedraagt’. Hoewel de Wet verduidelijkt wanneer sprake is van zodanig gedrag en de positie van erfgenamen enigszins verbetert, blijft het risico bestaan dat een erfgenaam onbewust zuiver aanvaardt of na zuivere aanvaarding moet opdraaien voor een onverwachte schuld. Beneficiair aanvaarden blijft daarom vaak het beste advies.
Een erfgenaam kan een nalatenschap zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen. Schuldeisers van de nalatenschap kunnen zich op de goederen van de nalatenschap verhalen. Heeft een erfgenaam eenmaal zuiver aanvaard, dan kunnen deze schuldeisers zich ook verhalen op het eigen vermogen van de erfgenaam. Een erfgenaam die beneficiair heeft aanvaard loopt geen risico met zijn eigen vermogen, tenzij hij tekort schiet in zijn verplichtingen bij de afwikkeling van de nalatenschap.
Zuivere aanvaarding vaak onbewust
Van zuivere aanvaarding van een nalatenschap is al snel sprake. Na de inwerkingtreding van de Wet is daarvan sprake als een erfgenaam zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam gedraagt doordat hij goederen van de nalatenschap verkoopt, bezwaart of op andere wijze aan het verhaal van schuldeisers onttrekt. Het meenemen van een familiefotoboek of naar de kringloop brengen van waardeloze inboedelgoederen, leidt voortaan niet meer tot stilzwijgende zuivere aanvaarding, omdat daardoor geen benadeling van schuldeisers plaatsvindt. Het verdelen van meubels tussen de erfgenamen blijft bijvoorbeeld wel automatisch tot zuivere aanvaarding leiden. Het doen van betalingen van een rekening van erflater zal vaak ook leiden tot zuivere aanvaarding, ook al wordt het opgenomen bedrag later netjes teruggestort.
Heeft een erfgenaam eenmaal zuiver aanvaard, dan is er in beginsel geen weg terug meer. Voor verwerping of beneficiaire aanvaarding is het voor deze erfgenaam dan te laat.
Negatieve nalatenschap door estate planning
Het ongeluk (zuivere aanvaarding) zit in een klein hoekje, en kan grote gevolgen hebben als er tot de nalatenschap meer schulden dan goederen behoren. Een nalatenschap die op het eerste gezicht positief lijkt, kan bij nader inzien zo maar negatief zijn, bijvoorbeeld door een (te) enthousiaste estate planning. Denkt u daarbij aan vorderingen van (stief)kinderen door het overlijden van de eerste ouder, die door de rente flink zijn aangegroeid. Of aan schenkingen op papier die bij overlijden opeisbaar worden.
Onverwachte schulden: bescherming?
De Wet biedt erfgenamen die een nalatenschap zuiver hebben aanvaard straks enige bescherming tegen onverwachte schulden. Ook op deze ‘bescherming’ moeten erfgenamen niet hun hoop vestigen. Van een erfgenaam wordt verwacht dat hij grondig onderzoekt waaruit de nalatenschap bestaat. Slechts in uitzonderingssituaties zal daarom sprake zijn van een onverwachte schuld.
Het blijft dus oppassen bij de aanvaarding van nalatenschappen, zeker als de precieze omvang en samenstelling nog onzeker is. Ook na de inwerkingtreding van de Wet doet u er goed aan om bij twijfel over de omvang of samenstelling van de nalatenschap – zo snel mogelijk – een verklaring van beneficiaire aanvaarding af te (laten) leggen bij de rechtbank.